Біялагічная разнастайнасць

Кампаненты біяразнастайнасці

Біялагічная разнастайнасць складаецца з трох кампанентаў:

• генетычная разнастайнасць – гэта разнастайнасць асобін у межах біялагічнага віду;
• разнастайнасць відаў – пакуль навукоўцам атрымалася класіфікаваць каля 1750 тыс. відаў. Па розных ацэнках біёлагаў, у цяперашні час на Зямлі фактычна жыве ад 15 да 40 мільёнаў біялагічных відаў;
• разнастайнасць экасістэм – уключае ў сябе супольнасці жывых арганізмаў лясоў, стэпаў, пустыняў, вадаёмаў і іншыя, якія ўзаемадзейнічаюць адзін з адным і з нежывой прыродай.

Змена відаў

У працэсе эвалюцыі з'яўляліся і выміралі разнастайныя віды жывых арганізмаў. Некаторыя з іх мала мяняліся за перыяд свайго існавання, іншыя ўтваралі розныя падвіды і іншыя ўнутрывідавыя формы.

• Звычайна час існавання віду ад яго фарміравання да вымірання складае некалькі мільёнаў гадоў. Аднак падчас экалагічных крызісаў віды могуць знікаць ў тысячы разоў хутчэй. Уплываць на ўзнікненне экалагічнага крызісу ў прыродзе нярэдка могуць буйныя геалагічныя або касмічныя падзеі – вывяржэнні вулканаў, сутыкненні з вялізнымі метэарытамі і так далей.
• За апошнія 10 000 гадоў самыя драматычныя ўздзеянні на навакольнае асяроддзе былі вынікам дзейнасці чалавека. У цяперашні час у Еўропе, напэўна, не засталося ні аднаго ўчастка на вышыні да 2000 метраў над узроўнем мора, на які не паўплываў бы чалавек.
• У сілу звычкі, людзі ўсё яшчэ думаюць, што магчымасці прыроды невычарпальныя. Яны займаюцца самападманам, лічачы, што забруджванне і адкіды знікнуць самі па сабе ... Яны думаюць, што заўсёды змогуць разлічваць на свежае паветра, крыштальна чыстую ваду, урадлівую і здаровую глебу ...
• Многія перамены ў навакольным асяроддзі, якія адбываюцца з-за дзейнасці людзей, адбываюцца настолькі хутка, што большасць відаў жывых арганізмаў не паспявае да іх прыстасавацца. Колькасць асобін віда памяньшаецца і ўзнікае пагроза знікнення віду. Асабліва вяліка такая пагроза для розных відаў, прыстасаваных да пражывання ў пэўных умовах, напрыклад, эндэмікаў (відаў, якія жывуць на абмежаванай тэрыторыі).

Асноўныя пагрозы біяразнастайнасці складаюць разбурэнне натуральнага асяроддзя пражывання, фрагментацыя прыродных экасістэм, забруджванне, залішняя здабыча жывёл і раслін (пераздабыча), інвазія і інтрадукцыя чужародных відаў.

Наяўнасць біяразнастайнасці для людзей важная і неацэнная. У прыродзе ўсё ўзаемазвязана і няма нічога выпадковага і лішняга. Акрамя таго, прырода – аснова сучаснай эканомікі і грамадства ў цэлым.

• Жывая прырода – крыніца рэсурсаў: ежа, драўніна і іншыя прадукты лесу, фураж для сельскагаспадарчых жывёл, генетычныя рэсурсы для селекцыйнай працы, сыравіна для хімічнай прамысловасці (вытворчасць фарбаў, каўчук і так далей), вытворчасці лекаў і шмат іншага.
• Прырода забяспечвае натуральнае асяроддзе пасялення.
• Дзякуючы прыродным працэсам, адбываецца апыленне раслін.
• Прырода забяспечвае біялагічны кантроль над хваробамі раслін і расліннаеднымі насякомымі, не даючы ім ператварацца ў «шкоднікаў сельскай і лясной гаспадаркі".
• Дзякуючы прыродным працэсам, адбываецца раскладанне арганічных рэшткаў, а таксама многіх забруджвальнікаў, падтрымліваецца урадлівасць глебы.
• Дзякуючы жывой прыродзе, адбываецца кругазварот рэчываў, дзе ўдзельнічаюць арганічныя злучэнні.
• Дзякуючы узаемасувязям, якія існуюць у прыродзе, адбываецца кругазварот вады, падтрымліваецца адносная стабільнасць атмасферных і іншых стыхійных працэсаў.
• Прырода – гэта месца для адпачынку, аднаўлення сіл і здароўя, невычэрпная крыніца творчага натхнення, поўнае павучальных прыкладаў поле дзейнасці для даследчыка і педагога.

Беларусь размяшчаецца на раўнінах Усходняй Еўропы, што сведчыць пра спецыфічную біяразнастайнасць.

Флора

Натуральная расліннасць у Беларусі займае 67% плошчы краіны і прадстаўлена: лясамі (7,8 млн. га або 37,8%), лугамі (3,3 млн. га або 15,8%), балотамі (2,4 млн. га або 11,5%), хмызнякамі (0,4 млн. га або 1,9%).

• Па дадзеных навукоўцаў, усяго ў флоры Беларусі на 2012 год налічвалася каля 12 тысяч відаў раслін і грыбоў. Найбольш шматлікія – грыбы (больш за 7000 відаў) і водарасці (больш за 2200 відаў). У Беларусі расце 1680 відаў дзікіх сасудзістых раслін, 442 віду мохападобных, 477 – лішайнікаў. За апошнія сто гадоў з тэрыторыі Беларусі знікла каля 70 абарыгенных (якія растуць тут здаўна) відаў раслін.
• У спектры жыццёвых формаў сярод сасудзістых раслін пераважаюць травяністыя расліны – больш за 1500 відаў. З драўняных раслін вядома 107 дзікарослых абарыгенных відаў, з якіх 28 відаў – дрэвы, а астатнія – хмызнякі, паўхмызнякі і хмызнячкі. Адзін з самых рэдкіх раслін у Беларусі з'яўляецца хвошч вялікі. Гэты рэліктавы горны від выяўлены толькі ў двух кропках ў Палессі на захмызнякаваных схілах берага ракі з гліністай глебай. Ды і вядомыя папуляцыі займаюць толькі невялікія плошчы. У Бярэзінскім біясферным запаведніку ўпершыню для краіны навукоўцы ў 2009 годзе знайшлі найпрыгажэйшую архідэю – Офрыс насякоманосны.

Фауна

У Беларусі налічваецца 467 відаў пазваночных жывёл і больш чым 30 тысяч відаў беспазваночных жывёл.

• У нашай краіне жыве 76 відаў звяроў. З парнакапытных самыя буйныя – гэта белавежскі зубр, лось, высакародны алень, дзік. У ліку самых буйных драпежнікаў – буры мядзведзь, еўрапейская рысь і воўк. Да драпежных звяроў таксама належаць звычайная лісіца, звычайны барсук, еўрапейская выдра, лясная і каменная куніцы, еўрапейская норка, гарнастай, ласка і інтрадуцыраваныя ў ХХ ст. усурыйскі янотападобны сабака, амерыканская норка і янот-паласкун з Паўночнай Амерыкі.
• Хоць у гістарычны час на тэрыторыі Еўропы не вымер ні адзін від птушак, сысунам пашанцавала нашмат менш. Успомнім дзікага каня – тарпана, дзікага ляснога быка – тура. Паляванне на іх не спынялася, пакуль яны не былі зьнішчаныя цалкам. На тэрыторыі нашай краіны зніклі дзікі лясны кот і хахуля. І калі знікненне собаля і расамахі з цяперашняй тэрыторыі Беларусі можна яшчэ звязаць з пацяпленнем клімату, то амаль поўнае знікненне ў 1920-х гадах у Еўрапейскай частцы СССР звычайнага бабра і лася адбылося з-за неабмежаванага палявання. Менавіта для захавання папуляцый лася і бабра і быў створаны ў 1925 годзе Бярэзінскі запаведнік.
• Сярод пазваночных, найбольшай разнастайнасцю адрозніваюцца птушкі, колькасць відаў якіх у 3 разы перавышае колькасць відаў млекакормячых, паўзуноў і земнаводных нашай краіны разам узятых. На пачатак 2013 г. у Беларусі адзначана 325 відаў птушак (228 відаў гняздуецца), тры з якіх раней гнязділіся – стрэпет, саджа і драфа – лічацца зніклымі. У той жа час у апошнія 50 гадоў зноў з'явіліся на гнездаванні ў краіне вялікі баклан, лебедзь-шыпун і шэрая гусь. З паўзуноў ў нас сустракаецца па тры віды яшчарак і змей, а таксама балотная чарапаха. З амфібій жыве 2 віды трытонаў і 11 прадстаўнікоў атрада бясхвостых (жабы, рапухі і г.д.). У рэках і азёрах жывуць 3 віды міногаў і 60 відаў рыб, з якіх 46 відаў з'яўляюцца абарыгеннымі, а 14 відаў – інтрадуцэнтамі. «Дзякуючы» будаўніцтву плацін гідраэлектрастанцый і неабмежаванай эксплуатацыі рыбных рэсурсаў, не сустрэнеш больш у нашых рэках міногі рачной і некаторых відаў прахадных рыб: асятроў атлантычнага і рускага, бялугі, выразуба і інш.
• У Беларусі няма эндэмікаў, хоць папуляцыі некаторых відаў маюць міжнароднае значэнне. Гэта, галоўным чынам, водна-балотныя віды: у Беларусі гняздуецца каля паловы сусветнай папуляцыі вяртлявай чаротаўкі, значная папуляцыя вялікага падворліка і г.д.
• Адной з самых рэдкіх птушак, якая гняздуецца у нашай краіне, можна лічыць чырвонага каршуна – драпежную птушку сярэдніх памераў, якая засяляе старыя пойменныя лясы. У апошнія дваццаць гадоў вядомая толькі адна пара, якая гняздуецца ў ваколіцах Гродна.
• Акрамя таго, у нас жыве другая ў свеце па памеры папуляцыя зубра.

Біялагічныя рэсурсы

Да паляўніча-прамысловых жывёл аднесены 21 від звяроў, 29 відаў птушак, 30 відаў рыбы, вузкапалы рак і вінаградны смоўж.

• Па дадзеных навукоўцаў, колькасць паляўнічых жывёл на 2010 г., склала: 22,7 тыс. ласёў (здабыта ў 2010 г. – 1595); 9,4 тыс. аленяў (706); 69,7 тыс. казуль (5787) ; 69,1 тыс. дзікоў (25949); 8,9 тыс. глушцоў (170), 37,4 тыс. цяцерукоў (317). Прыемна, што колькасць усіх пералічаных відаў, за выключэннем глушца і цяцерука, устойліва расце. У прамысловых мэтах вылавілі ў натуральных умовах 896 тон рыбы. У прамысловых уловах ў 2010 г. з вадаёмаў самымі значнымі відамі былі лешч (доля – 23,5%), карась (19,2%) і інтрадуцыраваны таўсталобік (14,0%). Рыбаловы-аматары, па ацэнках навукоўцаў, вылавілі дзесьці 8398 тон рыбы.
• У Беларусі ўсё лясы з'яўляюцца ўласнасцю дзяржавы. Запас драўніны на пні ацэньваецца ў 1,6 млрд. кубічных метраў. Кожны год у лясах прырастае больш 30.300.000 кубічных метраў драўніны. Таксама кожны год павялічваецца разліковая лесасека па высечках галоўнага карыстання лесам. На 2013 год яна была зацверджана ў памеры – 9,3 млн. куб. м. Аднак нельга забываць аб тым, што важнай складовай часткай лясных рэсурсаў з'яўляюцца і недраўняныя рэсурсы (харчовыя, лекавыя, тэхнічныя, кармавыя і інш.) З ягадных раслін лесу ў Беларусі асноўнымі відамі, якія нарыхтоўваюць, з'яўляюцца чарніцы (запасы – 33 тыс. тон), журавіны (11,2 тыс. тон), брусніцы, дурніцы, а з пладовых – рабіна, шыпшыннік. Плошчы грыбных угоддзяў складаюць каля трэці ад плошчы дрэвастояў. Памеры эксплуатацыйных рэсурсаў лясных грыбоў і ягад у цэлым блізкія (адпаведна 52,9 і 51,8 тон у год).
• Лясы з’яўляюцца зонамі для адпачынку. У цяперашні час адпачываць можна на плошчы 1,3 млн. га (17,8% усёй лесапакрытай плошчы). Плануецца пашырэнне зоны для адпачынку да 2,5 млн. га.

Пагрозы

У выніку дзейнасці чалавека змяняецца навакольнае асяроддзе, што вядзе да хуткага памяншэння біяразнастайнасці, і стварае пагрозу знікнення многіх відаў.

• Асноўны негатыўны фактар – пацяпленне клімату, якое вядзе за сабой канкурэнцыю паміж абарыгеннымі і паўднёвымі чужароднымі відамі, фарміраванне ўмоў, спрыяльных для развіцця хвароб і шкоднікаў паўднёвага паходжання. Пад уплывам глабальных змяненняў клімату скарачаюцца арэалы барэальных відаў дзікарослых раслін і дзікіх жывёл (віды «сыходзяць» на поўнач), рэгіструюцца новыя віды, тыповыя для стэпавай і лесастэпавай зон.
• З фактараў антрапагеннага паходжання найбольшую пагрозу біяразнастайнасці прадстаўляюць: паляванне і, у прыватнасці, вясновае паляванне на вадаплаўных птушак; інвазіўныя віды; змена склаўшыхся экстэнсіўных тыпаў землекарыстання; зарастанне натуральных лугоў і нізінных балотаў хмызняковай расліннасцю, узворванне лугоў; забруджванне; меліярацыя; фрагментацыя і дэградацыя прыродных месцапражыванняў у выніку ўрбанізацыі і развіцця інфраструктуры; замена змешаных і шыракалістных лясоў монакультурамі; лясныя і тарфяныя пажары, а таксама вясновыя палы травы; антрапагенныя нагрузкі, звязаныя з рэкрэацыйнай і турыстычнай дзейнасцю.
• Катастрофай для біяразнастайнасці стала пераўтварэнне забалочаных месцапражыванняў. З-за асушэння, адкрытыя балоты, якія пакрывалі каля 10% тэрыторыі Беларусі і якія складалі дзве трэці ўсёй плошчы балотаў, апынуліся амаль на 2/3 асушанымі і трансфармаваліся ў сельскагаспадарчыя ўгоддзі. Таму цяпер, напрыклад, каля паловы відаў водна-балотных птушак сталі рэдкімі і занесены ў Чырвоную Кнігу. Поўнае знікненне ў Беларусі пагражае і рэліктавым відам стэпавага комплексу ў асноўным ад інтэнсіўнай антрапагеннай трансфармацыі адкрытых ландшафтаў. Частка відаў жывёл дадзенага комплексу ці ўжо зніклі (драфа, аўдотка і г.д.) з тэрыторыі Беларусі альбо знаходзяцца на мяжы знікнення.
• Сярод жывёл, якім найбольш пагражае знікненне, пераважаюць насельнікі розных тыпаў балот і лясоў. У цяперашні час унікальнасць тэрыторыі Беларусі і яе значэнне для захавання біяразнастайнасці Еўропы складаецца ў наяўнасці ў Палессі, пакуль яшчэ адносна вялікай плошчы моцна абводненых поймаў рэк і нізінных балот.
• Вядома, што за апошнія 50 гадоў на тэрыторыю Беларусі пранікла каля 300 відаў заносных раслін. Яшчэ каля 1500 відаў, розных відаў і гатункаў драўняных, хмызняковых і каля 5 тысяч травяністых раслін завезены чалавекам наўмысна. Гэта ў 5-6 разоў перавышае колькасць відаў, якія жывуць на дадзенай тэрыторыі са старажытных часоў. Толькі ў нацыянальным парку «Белавежская пушча» выявілі больш за 120 відаў дрэў і кустоў, якія не ўласцівыя мясцовай флоры. У Бярэзінскім запаведніку больш за ўсё распаўсюджаны баршчэўнік Сасноўскага, які завезены калісьці ў Беларусь як расліна для перапрацоўкі на сілас. Аналагічная сітуацыя назіраецца і ў іншых нацыянальных парках і заказніках, дзе заносныя віды складаюць 10-20% флоры.
• Акліматызацыя амерыканскай норкі ў Беларусі прывяла не толькі да памяншэння колькасці і галіне распаўсюджвання дробных млекакормячых, але і да знікнення еўрапейскай норкі. Прывезены з Далёкага Усходу янотападобны сабака спрыяў памяншэнню колькасці глушца, цяцерука і іншых відаў птушак, якія гняздуюць на паверхні зямлі. Яшчэ частка чужародных відаў, такіх як янот-паласкун і скунс, на шчасце, не выжылі ў беларускіх умовах.

Прававая ахова

У мэтах забеспячэння захавання і ўстойлівага выкарыстання біялагічнай разнастайнасці, прыняты законы Рэспублікі Беларусь:

• ад 26 лістапада 1992 года "Аб ахове навакольнага асяроддзя»,
• ад 20 кастрычніка 1994 г «Аб асабліва ахоўных прыродных тэрыторыях»,
• ад 14 чэрвеня 2003 года «Аб раслінным свеце»,
• ад 9 студзеня 2006 года "Аб бяспецы генна-інжынернай дзейнасці»,
• ад 10 ліпеня 2007 года "Аб жывёльным свеце" (і іншыя нарматыўныя прававыя акты).

• Канвенцыі аб біялагічнай разнастайнасці;
• Картахенскага пратакола па біябяспецы да Канвенцыі аб біялагічнай разнастайнасці;
• Канвенцыі аб водна-балотных угоддзях, якія маюць міжнароднае значэнне галоўным чынам у якасці месцапражыванняў вадаплаўных птушак;
• Канвенцыі аб захаванні мігруючых відаў дзікіх жывёл;
• Канвенцыі па міжнародным гандлі відамі дзікай фауны і флоры, якія знаходзяцца пад пагрозай знікнення.
• Канвенцыі аб ахове дзікай фауны і флоры ў Еўропе.

У 2007 годзе прынята Нацыянальная стратэгія развіцця і кіравання сістэмай прыродаахоўных тэрыторый да 1 студзені 2015, у 2009 – Стратэгія па рэалізацыі Канвенцыі аб водна-балотных угоддзях, якія маюць міжнароднае значэнне галоўным чынам у якасці месцапражыванняў вадаплаўных птушак.

Пастановай Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь ад 19 лістапада 2010 г. № 1707 зацверджана Стратэгія па захаванні і ўстойлівым выкарыстанні біялагічнай разнастайнасці на 2011-2020 гады і План дзеянняў.

Рэалізацыя дзяржаўнай палітыкі ў галіне захавання біялагічнай разнастайнасці забяспечваецца галоўным чынам Міністэрствам прыродных рэсурсаў і аховы навакольнага асяроддзя. Дзяржаўная інспекцыя аховы жывёльнага і расліннага свету пры Прэзідэнце Рэспублікі Беларусь ажыццяўляе кантроль за аховай і выкарыстаннем дзікіх жывёл, якія адносяцца да аб'ектаў палявання і рыбалоўства, ляснога фонду.

Захаванне біяразнастайнасці ў краіне дзяржаўнымі органамі рэалізуецца з дапамогай наступных механізмаў:

• забеспячэнне развіцця сістэмы асабліва аховаемых прыродных тэрыторый;
• вылучэнне прыродных тэрыторый, якія падлягаюць спецыяльнай ахове (водаахоўныя зоны, водаахоўныя лясы, ахоўныя лясы, асабліва ахоўваемыя дзялянкі лесу, прыбярэжныя палосы водных аб'ектаў, месцы жыхарства і росту рэдкіх відаў дзікіх жывёл і дзікарослых раслін і іншыя тэрыторыі, для якіх устаноўлены спецыяльны прыродаахоўны рэжым аховы і выкарыстання). Агульная плошча такіх прыродных тэрыторый – 3000,6 тыс. га, або 14,4 працэнта тэрыторыі краіны;
• рэгуляванне карыстання аб'ектамі жывёльнага і расліннага свету ў выкарыстанні прылад лоўлі, спосабаў, тэрмінаў, аб'ёмаў здабычы;
• дзяржаўная экалагічная экспертыза і ацэнка ўздзеяння на навакольнае асяроддзе праектаў, якія аказваюць шкоднае ўздзеянне на біяразнастайнасць;
• кампенсацыйныя мерапрыемствы (выплаты) пры рэалізацыі праектаў гаспадарчай і іншай дзейнасці, якая аказвае шкоднае ўздзеянне на біяразнастайнасць;
• пастаянны кантроль над пападаннем у прыроду новых відаў дзікіх жывёл і дзікарослых раслін, барацьба з чужароднымі відамі;
• кадастр жывёльнага і расліннага свету;
• маніторынг жывёльнага і расліннага свету, комплексны маніторынг экалагічных сістэм на асабліва ахоўваемых прыродных тэрыторыях.

У Беларусі мяркуецца не толькі падтрымліваць сетку асабліва ахоўных прыродных тэрыторый, але і ў найбліжэйшай будучыні стварыць сетку экалагічных калідораў паміж ААПТ.

• У нашай краіне вылучаны наступныя асабліва ахоўваемыя прыродныя тэрыторыі: запаведнік (адзіны Бярэзінскі біясферны запаведнік), нацыянальныя паркі ("Белавежская пушча", "Браслаўскія азёры", "Нарачанскі» і «Прыпяцкі»), заказнікі (85 рэспубліканскага і 348 мясцовага значэння) і помнікі прыроды (305 рэспубліканскага і 542 мясцовага значэння). У 2010 агульная плошча ААПТ склала 1595,6 тыс. га (7,7% ад агульнай плошчы краіны). Некаторыя асабліва ахоўваемыя прыродныя тэрыторыі Рэспублікі Беларусь прызнаны на міжнародным узроўні. Так, Бярэзінскаму біясфернаму запаведніку, нацыянальнаму парку «Белавежская пушча» і рэспубліканскаму заказніку «Прыбужскае Палессе» прысвоены статус біясферных рэзерватаў ЮНЕСКА. Амаль уся тэрыторыя нацыянальнага парку «Белавежская пушча» занесена ў Спіс сусветнай спадчыны ЮНЕСКА, гэта найвышэйшая форма міжнароднага прызнання прыроднай тэрыторыі.
• Адной з найкаштоўнейшых тэрыторый для захавання біяразнастайнасці ў Беларусі і Еўропе з'яўляецца Палескі дзяржаўны радыяцыйна-экалагічны запаведнік, які ў сілу спецыфікі свайго стварэння не адносіцца да ААПТ. З 1986 года на гэтай тэрыторыі спынілася гаспадарчая дзейнасць, а ў 1988 быў створаны запаведнік, плошча якога цяпер складае 2,154 тыс. квадратных кіламетраў.
• На тэрыторыі Палескага запаведніка ўстаноўлена гнездаванне 40 рэдкіх відаў птушак. Арлан-белахвост тут звычайна гняздуецца (10-15 пар) і зімуе (каля 100 асобін). Колькасць пугача і чорнага бусла ацэньваецца адпаведна ў 10-15 і ў 20-30 гняздуючых пар, залацістая пчолаедка  – каля 50 пар. Тут жывуць буйныя групоўкі многіх рэдкіх відаў. Гэта абумоўлена строгім ахоўным рэжымам, здыманнем ўсіх відаў антрапагеннай нагрузкі (ўплыву чалавека)​​, памерамі тэрыторыі, якія дазваляюць камфортна існаваць нават відам з вялікімі індывідуальнымі ўчасткамі. Немалаважнае значэнне мае прымыканне да яго яшчэ большай па плошчы зоне адчужэння Украіны, што спрыяе арганізацыі буйнога трансгранічнага прыродаахоўнага рэзервата. 
• У 2011 годзе тут жыло 76 зуброў. Тэрытарыяльныя групоўкі рысі (25-30 асобін) і барсука (каля 120 асобін) з'яўляюцца аднымі з найбуйнейшых у Беларусі і складаюць каля 8,5% і 7% ад колькасці ў краіне. Пастаянным насельнікам запаведніка стаў і мядзведзь. Тут жыве ядро беларускай папуляцыі балотнай чарапахі колькасцю каля 70 тыс. асобін.
• Да 2022 запланавана павелічэнне плошчы ААПТ да 9,3% ад агульнай плошчы тэрыторыі Беларусі.

З 1981 г. у Беларусі перыядычна выходзіць абнаўляемая Чырвоная кніга рэдкіх відаў жывел і раслін і відаў, якія знаходзяцца на мяжы знікнення. У 2005-2006 гадах выйшла яе трэцяе выданне, у якое былі ўключаныя 173 відаў сасудзістых раслін, 27 відаў мохападобных, 21 від водарасцей, 24 віды лішайнікаў, 29 відаў грыбоў, 17 відаў звяроў, 72 віды птушак, па 2 віды паўзуноў і амфібій, 70 відаў насякомых, 10 відаў ракападобных, 2 віды малюскаў, па адным відзе павукоў, п'явак і шматножак. На 1 студзеня 2010 г. пад ахову было перададзена 2039 месцаў пражывання 71 віда дзікіх жывёл і 1040 месцаў росту 103 віды дзікарослых раслін, уключаных у Чырвоную кнігу Рэспублікі Беларусь.

• Міністэрства прыродных рэсурсаў і аховы навакольнага асяроддзя: http://www.minpriroda.by
• Міністэрства лясной гаспадаркі Беларусі: http://www.mlh.by
• Дзяржаўная інспекцыя аховы жывёльнага і расліннага свету пры Прэзідэнце Рэспублікі Беларусь: http://gosinspekciya.gov.by
• Грамадская арганізацыя «Ахова птушак Бацькаўшчыны»: www.ptushki.org
• База дадзеных біяразнастайнасці Беларусі www.florafauna.by

Распаўсюд экасістэм, прыродных месцапражыванняў і біялагічных відаў звычайна не звязаны з межамі асобных дзяржаў. Парушэнне прыродных аб'ектаў або празмерная эксплуатацыя якога-небудзь біялагічнага віду ў адной дзяржаве адмоўна адбіваецца на стане гэтага віду ў суседніх краінах, а ў некаторых выпадках – і ў глабальным маштабе:

• Канвенцыя аб біялагічнай разнастайнасці; http://www.cbd.int
• Канвенцыя аб водна-балотных угоддзях, якія маюць міжнароднае значэнне, Рамсарская канвенцыя; http://www.ramsar.org
• Канвенцыя аб сусветнай спадчыны; http://whc.unesco.org/en/conventiontext
• Канвенцыя аб ахове мігруючых відаў дзікіх жывёл – Бонская канвенцыя; http://www.cms.int
• Канвенцыя аб міжнародным гандлі відамі дзікай флоры і фауны, якія знаходзяцца пад пагрозай знікнення, – СIТЕS; http://www.cites.org
• Канвенцыя аб захаванні дзікай прыроды і прыродных месцапражыванняў у Еўропе – Бернская канвенцыя; http://conventions.coe.int/Treaty/EN/Treaties/Html/104.htm
• Пан'еўрапейская стратэгія ў галіне біялагічнай і ландшафтнай разнастайнасці; http://www.coe.int/t/dg4/cultureheritage/nature/Biodiversity/Default_en.asp і г.д.